ĐÊM BA MƯƠI…
“Tối như đêm ba mươi” câu ví von, cũng là câu cảm thán, mọi người hay
nói vào đêm ba mươi của mỗi năm. Đêm
ba mươi quả là tối thật! Một màn đen dầy đặc bao phủ cả không gian ; Làm sao mà
không…tối như mực khi ngày này lại “đội sổ” tháng Chạp-tháng củ mật? Lại càng
như bưng mắt khi cách đây gần bẩy mươi năm, tôi còn ở trong cái làng Vân Hồ
xinh xắn của tôi, hồi đó làm gì có điện đóm?
Tôi thấy mọi người đều hối hả giải quyết nhanh cho xong các công việc, làm sao chạy đua đến đích trước Giao thừa. Các bà, các chị đi lại đều phải một tay cầm chiếc đèn Hoa kỳ , một tay che gió.
Lợi dụng tháng củ mật và nhất là đêm ba mươi, đám “Đạo chích” cũng tranh thủ…khoắng mẻ cuối “được ăn cả ngã về không” hoặc là có cái Tết to hoặc là…vô Khám. Tôi thấy dân làng cứ nhắc nhau:
- Tháng này là tháng củ mật cẩn thân đấy!
Nhưng đấy là cảnh giác chung, còn “cẩn thận” đối với các nhà giàu thôi! Hồi đó cũng đã xảy ra chuyện một nhà giàu gói đến dăm bảy chục chiếc bánh chưng, cúng Giao thừa xong đi ngủ, bánh chưng còn đang ép ở ngoài hiên mà trộm vào…khoắng sạch!
Tôi thấy mọi người đều hối hả giải quyết nhanh cho xong các công việc, làm sao chạy đua đến đích trước Giao thừa. Các bà, các chị đi lại đều phải một tay cầm chiếc đèn Hoa kỳ , một tay che gió.
Lợi dụng tháng củ mật và nhất là đêm ba mươi, đám “Đạo chích” cũng tranh thủ…khoắng mẻ cuối “được ăn cả ngã về không” hoặc là có cái Tết to hoặc là…vô Khám. Tôi thấy dân làng cứ nhắc nhau:
- Tháng này là tháng củ mật cẩn thân đấy!
Nhưng đấy là cảnh giác chung, còn “cẩn thận” đối với các nhà giàu thôi! Hồi đó cũng đã xảy ra chuyện một nhà giàu gói đến dăm bảy chục chiếc bánh chưng, cúng Giao thừa xong đi ngủ, bánh chưng còn đang ép ở ngoài hiên mà trộm vào…khoắng sạch!
Có lẽ vì thế mà kỷ
niệm thời thơ ấu được “canh” bánh chưng đêm ba mươi và được đón giao thừa không
phai mờ trong ký ức của tôi.
Mới tờ mờ sáng ngày ba mươi mà các chị tôi đã í ới gọi nhau, người lấy lá dong ra lau khô (đã được rửa sạch sẽ từ hôm trước) cùng với bó lạt giang dài, mềm, trắng muốt; Người vo gạo nếp, đãi đỗ xanh (đều được ngâm từ hôm qua) rồi thổi đỗ, giã nhuyễn đỗ, nắm lại thành những viên to tròn như quả Cam (lúc gói lấy dao xắt mỏng, rải lên trên lớp gạo, đặt miếng thịt, rồi xắt lớp đỗ nữa); Người ra chợ lấy thịt lợn về thái miếng, tẩm ướp…
Khoảng 9 giờ sáng, ông Thiện người làng được mẹ tôi nhờ đến gói giúp. Ông Thiện quả là khéo tay, gói cứ thoăn thoắt, từng chiếc, từng chiếc bánh chưng chằn chặn như nhau, vuông thành sắc cạnh, lá xanh mướt lạt trắng phau, liên tiếp ra khỏi tay ông như đúc cùng một khuôn! Ông Thiện cũng không quên gói vài chiếc “bánh mụ” xinh xinh cho bọn trẻ con chúng tôi. Tôi ngồi xem mê mải không chán mắt. Khoảng một tiếng đồng hồ thì xong, ông Thiện cáo từ ra về “Tôi còn phải gói hộ cho bà Xuyên, ông Tân, mấy nhà nữa…”
Mới tờ mờ sáng ngày ba mươi mà các chị tôi đã í ới gọi nhau, người lấy lá dong ra lau khô (đã được rửa sạch sẽ từ hôm trước) cùng với bó lạt giang dài, mềm, trắng muốt; Người vo gạo nếp, đãi đỗ xanh (đều được ngâm từ hôm qua) rồi thổi đỗ, giã nhuyễn đỗ, nắm lại thành những viên to tròn như quả Cam (lúc gói lấy dao xắt mỏng, rải lên trên lớp gạo, đặt miếng thịt, rồi xắt lớp đỗ nữa); Người ra chợ lấy thịt lợn về thái miếng, tẩm ướp…
Khoảng 9 giờ sáng, ông Thiện người làng được mẹ tôi nhờ đến gói giúp. Ông Thiện quả là khéo tay, gói cứ thoăn thoắt, từng chiếc, từng chiếc bánh chưng chằn chặn như nhau, vuông thành sắc cạnh, lá xanh mướt lạt trắng phau, liên tiếp ra khỏi tay ông như đúc cùng một khuôn! Ông Thiện cũng không quên gói vài chiếc “bánh mụ” xinh xinh cho bọn trẻ con chúng tôi. Tôi ngồi xem mê mải không chán mắt. Khoảng một tiếng đồng hồ thì xong, ông Thiện cáo từ ra về “Tôi còn phải gói hộ cho bà Xuyên, ông Tân, mấy nhà nữa…”
Các chị tôi nhanh
chóng bắc bếp, ba “ông đồ rau” chuyên dụng
to hơn, cao hơn ba ông đồ rau bình thường được lấy ra; Một chiếc thùng to tướng
được đặt lên, trên lớp lá lót “nồi”, bánh chưng xếp lần lượt từng lớp, nước đổ
đầy mấp mé miệng thùng; Toàn củi “gộc” vừa dài vừa to được chất vào và nhóm
cháy nhanh chóng. Một chiếc thùng nhỏ hơn đun nước sôi ở bếp thường bên cạnh để
tiếp cho thùng lớn khỏi cạn. Lửa được giữ cháy đều đều, nước trong thùng chính
được tiếp luôn luôn ngập bánh chưng, cứ như thế trong suốt 12 tiếng đồng hồ!
Ban ngày và chập tối các chị tôi thay nhau trông, sau đó được đi ngủ, mẹ tôi đích thân trông từ tối đến kết thúc. Còn tôi chẳng làm được gì cũng quấn chặt lấy các chị từ chập tối. Một chiếc chiếu được trải bên cạnh bếp cháy rừng rực, dù ngoài trời rét cắt da nhưng vẫn cảm thấy ấm áp vô cùng. Tôi say sưa nghe các chị và mẹ kể bao nhiêu là chuyện cổ tích, cả chuyện ma nữa, cuối cùng ngủ tít lúc nào không biết!
Cách Giao thừa khoảng một tiếng đồng hồ, các chị tôi lục tục dậy xuống bếp khiêng thùng bánh ra, vớt từng chiếc bỏ vào chiếc chậu to đùng, đầy ắp nước, rửa sạch sẽ rồi đem ép. Riêng chiếc bánh để cúng giao thừa được bóc ra ngay cùng với chiếc “bánh mụ” nóng hôi hổi của tôi. Tôi định cho các chị…ăn ké, nhưng mẹ tôi bảo người lớn ăn trước các Cụ là phải tội, trẻ con thì không sao! Bây giờ mới biết hóa ra các Cụ đã ra Luật “Quyền trẻ em” từ thuở nào rồi!
Ban ngày và chập tối các chị tôi thay nhau trông, sau đó được đi ngủ, mẹ tôi đích thân trông từ tối đến kết thúc. Còn tôi chẳng làm được gì cũng quấn chặt lấy các chị từ chập tối. Một chiếc chiếu được trải bên cạnh bếp cháy rừng rực, dù ngoài trời rét cắt da nhưng vẫn cảm thấy ấm áp vô cùng. Tôi say sưa nghe các chị và mẹ kể bao nhiêu là chuyện cổ tích, cả chuyện ma nữa, cuối cùng ngủ tít lúc nào không biết!
Cách Giao thừa khoảng một tiếng đồng hồ, các chị tôi lục tục dậy xuống bếp khiêng thùng bánh ra, vớt từng chiếc bỏ vào chiếc chậu to đùng, đầy ắp nước, rửa sạch sẽ rồi đem ép. Riêng chiếc bánh để cúng giao thừa được bóc ra ngay cùng với chiếc “bánh mụ” nóng hôi hổi của tôi. Tôi định cho các chị…ăn ké, nhưng mẹ tôi bảo người lớn ăn trước các Cụ là phải tội, trẻ con thì không sao! Bây giờ mới biết hóa ra các Cụ đã ra Luật “Quyền trẻ em” từ thuở nào rồi!
Năm nào tháng Chạp
đủ, có “Đêm ba mươi” là tôi cảm thấy có cái gì đó trọn vẹn, ấm áp, lâng lâng,
thậm chí thấy thiêng liêng; Còn nếu không lại như hụt hẫng, thiêu thiếu, buồn
buồn…
Hà Nội ngàn năm văn hiến nay trở thành Đô thị văn minh hiện đại, mọi thứ đều có ở siêu thị, không còn cảnh nhà nhà nổi lửa luộc bánh chưng đón giao thừa nữa mới buồn và tiếc nuối làm sao!
Hà Nội ngàn năm văn hiến nay trở thành Đô thị văn minh hiện đại, mọi thứ đều có ở siêu thị, không còn cảnh nhà nhà nổi lửa luộc bánh chưng đón giao thừa nữa mới buồn và tiếc nuối làm sao!
L.T.H.
Ảnh minh họa sưu tầm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét